Natuur maak je met een graafmachine
Bespiegelingen uit West Zeeuws-Vlaanderen; natuur verbouw je zo
Terwijl ik ploeg zie ik ze door de ruiten van de trekker voorbijvaren. De oceaanreuzen die met hun containers de Westerschelde op varen naar Antwerpen. Ze varen dan door een Natura 2000 gebied dat vol zit met Wetlands. In de loop van de jaren zijn de schepen steeds hoger boven de deltadijk gaan uitsteken. De Westerschelde is te klein geworden of de schepen te groot. Daarover zijn de meningen verdeeld. Om de Belgische buren te helpen, en om die buren over te halen ons te helpen, is de Westerschelde nu een aantal malen verdiept. Na het verdiepen passen de schepen weer even in de Westerschelde. Verdiepen is wel heel erg schadelijk voor de unieke natuur die een Natura 2000 gebied per definitie in zich draagt. Compenseren van de schade wordt noodzakelijk gevonden. Het moet. Van Brussel. En bovendien maakt de natuurbeweging anders bezwaar tegen de verdieping.
Na eindeloos onderzoek is nooit precies vast komen te staan hoe schadelijk het verdiepen precies is. Daarom is de schade vastgesteld op 600 ha. Deze Schade dient gecompenseerd te worden in de Westerschelde zelf. Niet ergens anders. Dat moet van Brussel, zeggen ze. Een gedeelte van de compensatie bestaat uit het onder water zetten van de Hedwigepolder. Die is sindsdien regelmatig in het nieuws. Zeeuwen hebben er namelijk een grote hekel aan om onder water gezet te worden. De watersnood van 1953 zit goed in het collectieve Zeeuwse geheugen.
Een normaal mens stelt zich na dit verhaal misschien een aantal simpele vragen zoals de volgende.
Als de Westerschelde zo uniek is, moet je dan niet afblijven? Of deze. Ligt Antwerpen niet te ver van de zee en zijn er misschien ook grenzen aan de groei van Antwerpen?
Bij natuurontwikkeling gaat het vaak niet om vragen van normaal denkende mensen maar om politiek. Zoals de voormalige Duitse rijkskanselier Bismarck al zei, “ van worst en politiek wil je niet weten hoe het gemaakt wordt”.
Duidelijk is wel dat de ontwikkeling van Antwerpen de aanleiding is geweest voor een enorme stimulans voor de natuurbouwsector. Natuur kan namelijk gemaakt worden. Ook unieke natuur. Je krijgt dan nieuwe unieke natuur als compensatie voor oude unieke natuur. Die schijnt ook vaak kwalitatief beter te zijn. Verser, dus beter. Dat is snel te begrijpen. In het kader van de compensatie voor de verdieping van de Westerschelde is naast het ontpolderen van de Hedwigepolder een ander natuurbouwproject het plan Waterdunen in Westzeeuws-Vlaanderen.
Dit natuurbouwproject Waterdunen in West Zeeuws-Vlaanderen is onlangs feestelijk gestart. Iedereen die bestuurlijk iets betekent in Zeeland mocht erbij zijn om dit heugelijke feit te vieren. Gewone mensen mochten ook komen, maar die wisten dat niet. Heel toepasselijk heet de vertegenwoordiger van het waterschap Scheldstromen dhr. Van de Schelde en de projectmanager van de aannemer dhr.Slijk. Ja, dat is leuk. Dat verzin je niet.
Veel bestuurlijk prestige is geïnvesteerd om dit belangwekkende 250 ha grote natuurproject van de grond te trekken. Geen middel, op fysiek geweld na, is onbeproefd gelaten om de daar aanwezige boeren te overreden afstand toe doen van hun grond. Kranen draaien daar nu als waren zij politici, met dat verschil dat er ook onmiddellijk resultaat te zien is. Hier wordt unieke natuur ontwikkeld, dat is van afstand al duidelijk. Natte natuur. Met het maken van een gat in de dijk wordt zout water de polder binnen gelaten en unieke natuur zal worden ontwikkeld. Daar zullen vervolgens vele duizenden mensen op af komen om zich te vergapen en te verwonderen over al dat hier tot stand gebracht zal zijn als zij met behulp van een zogenaamde “fluisterboot” het gebied zullen doorkruisen. Daarnaast ontstaan heel veel arbeidplaatsen als gevolg van de natuur en het bijbehorende recreatiepark, zo is voorspeld door zeer bekwame voorspellers.
Deze unieke natuur zal dan ontstaan in een gebied dat gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van oude cultuurlandschappen. In de vroege middeleeuwen wierpen de monniken uit Vlaanderen dijken om het opgeslibte land op. Polders gelegen boven 1 meter NAP. Het land kon in cultuur gebracht worden. De hoogste gedeelten geschikt als akkerland, de lagere als weidegronden. De echte natuurlijke natuur was, ongeveer zeshonderd jaar geleden, beteugeld. Dit landschap wordt bijzonder gevonden. Het wordt zo bijzonder gevonden dat West Zeeuws Vlaanderen tot nationaal landschap is uitgeroepen. Nationale landschappen dienen te worden beschermd. Dat kan je dus niet aan boeren overlaten moet de gedachte zijn geweest. Hier moet met natuurbouw worden ingegrepen. Bedekken met een laag asfalt, bakstenen en beton in de vorm van recreatieparken helpt ook.
Natuur is eigenlijk een teelt. Een gevarieerde meerjarige teelt. Wat heb je nodig om deze teelt te starten? In de eerste plaats geld. Veel geld van de belastingbetaler. Verder is er boerenland nodig. Dan kan je beginnen. Zoals de boer zich beraad over zijn bouwplan, zo ook de natuurbouwer. Twintig jaar geleden was natuur in West-Zeeuws Vlaanderen het aanleggen van Bos. Dat er nooit bos was geweest, was niet belangrijk. Het bos werd niet aangelegd en ging uit de mode. Natte natuur, dat is het. Dat wil zeggen, op dit moment. Door natuurlijke ontwikkelingen in het denken kan dat morgen anders zijn. Inspiratie voor de natuurbouw wordt namelijk op verschillende plekken opgedaan. Het landschap bij een ander is altijd begeerlijker dan het eigen landschap.
Ja, het is waar dat het nu hier en daar aangelegde weidelandschap met knotwilgen en veedrinkputten aanwezig was in West Zeeuws-Vlaanderen. In het kader van de vooruitgang verdween het. In het kader van de Ecologische Hoofdstructuur is het weer teruggekomen. Nu is het natuur, dus mag het weer ( inclusief het vleesvee). Mooier dan deze weides uit de vorige eeuw zijn de duinen zoals die in delen van Zuid-Holland aanwezig zijn. Duinen waren er bijna niet in West Zeeuws-Vlaanderen. Maar dat is niet belangrijk. In de natuur is alles mogelijk.
Zo ontstond ook de inspiratie voor Waterdunen. Na een bezoek aan het franse Marquenterre aan de monding van de Somme was men het eens. Dit moesten wij ook hebben. Dat er geen rivier is, was niet belangrijk. Het water was tenslotte dichtbij.
Natuur wordt gemaakt met graafmachines. De natuur houdt van de graafmachine en de graafmachine van de natuur. Niet alleen wordt de natuur gemaakt met de graafmachine, in geval van Waterdunnen wordt het maaiveld flink verlaagd, maar ook onderhouden met graafmachines. Onderhouden? Ja, natuur moet onderhouden worden. Als natuur aan zichzelf wordt overgelaten kunnen er vreselijke spontane processen ontstaan. Heide kan vergrassen, moerassen kunnen verlanden, en uitgezette korhoenders door roofdieren worden opgegeten.
Echte vrienden van de natuur kunnen niet zonder een graafmachine. Wordt ook een vriend van de natuur. Koop een graafmachine.
Hans Meijer